Παρασκευή 31 Οκτωβρίου 2014

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ















«ΠΥΛΑΡΙΝΟΙ, από την Κεφαλονιά στο Αχλαδόκαστρο»


   Η οικογένεια Πυλαρινού προέρχεται από την Κεφαλονιά. Ήταν μια από τις παλαιότερες οικογένειες του νησιού, αναφερόμενη στο Πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής του έτους 1262 μ.Χ. ως “Πηλαρινού”. Αρχικός τόπος εγκατάστασης θεωρείται η Πύλαρος (¨Πύλαρος: είς των δήμων της Σάμης. Κατά τινάς η λέξις γίνεται εκ του πυλωρός, είτε διότι ήσαν πυλωροί της αρχαίας Σάμης, είτε διότι η θέσις ην οιονεί πύλη δίδουσα έξοδον εις το αντίθετον μέρος της Σάμης,...έχει δε ο δήμος υπέρ τα είκοσι χωρία, τα πλείστα μεγάλα εν οις η κωμόπολις και πρωτεύουσα Μακρηότικα. Οι κάτοικοι εισίν ευφυέστατοι και φίλεργοι. Ο κάτοικος λέγεται Πυλαρινός, συνηθέστερον δε Πλαρνός¨ – Ηλία Τσιτσέλη, Συλλογή Ονοματοθεσιών της νήσου Κεφαλληνίας, σελ. 29-30, Αθήνα 1877).

   Από την Πύλαρο μετακόμισαν στους Σουλλάρους κοντά στο Ληξούρι, όπου υπάρχει ιδιαίτερη συνοικία τα Πυλαρινάτα . Επίσης συναντώνται και σε άλλα μέρη του νησιού έως και σήμερα. Μεταξύ των ετών 1593 και 1604 εγγράφηκαν στην Χρυσή Βίβλο (Libro d`oro) των Βενετών, οι οποίοι είχαν κατακτήσει το νησί από το 1204 έως το 1797 μ.Χ, προσδίδοντάς του μεγάλη ανάπτυξη. Η οικογένεια διέθετε δικά της οικόσημα σε διάφορες παραλλαγές (Γ.Τυπάλδου-Λασκαράτου, Εραλδικά μνημεία της οικογένεις Πυλαρινού Κεφαλληνίας, Κεφαλληνιακά Χρονικά, Τόμος 1, σελ. 157-167, Αργοστόλι, 1976). 

   Τον Αύγουστο του 2013, επισκέφτηκα την Αγία Μαρίνα στους Σουλλάρους έξω από το Ληξούρι και φωτογράφησα το καλοδιατηρημένο οικόσημο που φαίνεται στη φωτογραφία, το οποίο βρίσκεται αριστερά της κύριας εισόδου της Ενετικής εκκλησίας του 15ου αιώνα. Στους σεισμούς του Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2014 στο Ληξούρι, η συγκεκριμένη εκκλησία έτυχε σημαντικών ζημιών χωρίς όμως να καταστραφεί το οικόσημο. Στο περίβολο της εκκλησίας βρίσκονται αρκετοί τάφοι Πυλαρινών, αναγράφοντας τα διπλά ονοματά τους όπως συνηθίζεται στο νησί (βλ. φωτογραφία). Έτυχε δε να συνομιλήσω με μια κάτοικο σε οικία ακριβώς δίπλα στην εκκλησία, που ονομάζεται Πυλαρινού.


   Πολλά μέλη της οικογένειας, με σπουδές στην Ιταλία, διακρίθηκαν στις επιστήμες, όπως ο ιατρός Ιάκωβος Πυλαρινός (1659-1718) από το Ληξούρι. Αξίζει να αναφέρουμε ότι αυτός επινόησε το εμβολιασμό της ευλογιάς. Είχε σπουδάσει στη Πάδοβα ιατρική και ενώ γύριζε τον κόσμο σαν ανήσυχο πνεύμα που ήταν, παρατήρησε μια απλή Ελληνίδα χωρική κάπου στη Θεσσαλία και τον εντυπωσίασε το γεγονός ότι τρίβοντας τη πληγή πρόβατου προσβεβλημένου από ευλογιά, κατόπιν ενοφθάλμιζε το γδαρμένο ιστό στο χέρι παιδιών, αυτά αποκτούσαν ανοσία στο καταραμμένο νόσημα. Σκέφτηκε πολύ ορθά, να πράξει το ίδιο σε ευρύτερη κλίμακα, σε όσο περισσότερους ανθρώπους μπορούσε. Οι ασθενείς του ανήκαν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και ο Ευλογιασμός όπως ονομάστηκε η μέθοδός του, αποτέλεσε το πρώτο εμβολιασμό του είδους αυτού κατά της ευλογιάς. Ο Ιάκωβος Πυλαρινός έσωσε ουσιαστικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Ελλάδα από την ευλογιά (στο Ληξούρι έχει δοθεί το ονομά του σε δρόμο).

   Άλλα σπουδαία μέλη της οικογένειας ήταν ο ποιητής Ανδρέας Ποταμιάνος Πυλαρινός, ο θεολόγος Ζήσιμος, ο αγιογράφος Ματθαίος, ο φιλόλογος Χαράλαμπος Θεωδωράτος Πυλαρινός, ο καθηγητής νομικής Όθων (1834-1899), ο ταγματάρχης Ιωάννης με δράση στον β΄ βενετουρκικό πόλεμο, ο καθηγητής μαθηματικών και πρύτανης του Πανεπ. Θεσ/νικης Όθων (1903-1990), ο ιατρός-φυσικός Σταματέλος (1796-1875) που μαζί με τον καθηγητή Πανεπιστημίου Φραγκίσκο αναπτύσσουν έντονη πολιτική δραστηριότητα και συμμετέχουν σε επαναστατικές εξεγέρσεις στο νησί το 19ο αιώνα (Ηλία Τσιτσέλη, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, σελ. 555-566, Αθήνα 1904).

Πώς όμως οι Πυλαρινοί βρέθηκαν στην Αιτωλοακαρνανία και το Αχλαδόκαστρο;


   Στα τέλη του 17ου αιώνα στην περιοχή επικρατεί μεγάλη αναταραχή και πόλεμος και συγκεκριμένα ο έκτος βενετουρκικός πόλεμος (1684-1699) μεταξύ Βενετών και Οθωμανών. Ο Βενετικός στόλος έπλευσε το 1684 με αρχηγό τον Φραγκίσκο Μοροζίνη από την Αδριατική προς το Ιόνιο. Πρώτος στόχος ήταν η Λευκάδα την οποία κατέλαβε μετά από σύντομη πολιορκία. Στη συνέχεια οι Βενετοί εισέβαλαν στην ενδοχώρα της Ακαρνανίας και με τη βοήθεια Ελλήνων Οπλαρχηγών κατέλαβαν στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1684 τη Βόνιτσα και την Πρέβεζα. Οι επιτυχημένες αυτές επιχειρήσεις ενθάρρυναν τους Έλληνες να συνεργαστούν μαζί τους, εναντίον των Οθωμανών. Στην Ευρυτανία και Ακαρνανία πυρπόλησαν το Αγρίνιο, Αγγελόκαστρο, Ζαπάντι, και άλλες πόλεις και χωριά. Στο πλευρό των Βενετών συμμετείχαν πολλοί Κεφαλονίτες (wikipedia).


   Όπως αναφέρει η ιστορικός Ελένη Γιαννακοπούλου στη μελέτη της ¨Η Βενετοκρατούμενη Ναύπακτος και η περιοχή της (1687-1701): φορολογικά και άλλα δεινοπαθήματα-δημογραφικά στοιχεία¨, Ναυπακτιακά, Περιοδική έκδοση Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών, Τόμος Έκτος 1992-93, σελ.410-411 :
“...την αναταραχή του πολέμου εκμεταλλεύονται πάντα οι κερδοσκόποι. Και σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για ξένους. Κεφαλλονίτες και Ζακύνθιοι παλαιοί γνώριμοι στην περιοχή λόγω των εμπορικών συναλλαγών με τους Αιτωλοακαρνάνες, τακτικοί θαμώνες κατά τη διάρκεια του πολέμου με το πρόσχημα του ανεφοδιασμού των στρατοπέδων του Σερασκέρη και των Βενετών λυμαίνονται τα παράλια του Ξηρομέρου, της Παραχελωίτιδας και της Ναυπάκτου. Άρπαζαν, λεηλατούσαν πόλεις και χωριά, ενοχλούσαν παντοιοτρόπως τους πληθυσμούς, σκότωναν αθώους. Είχαν αποβεί αληθινή μάστιγα για τον τόπο ώστε οι Βενετοί να ομολογούν ότι οι υπήκοοί τους κατήντησαν χειρότεροι από σκλάβους και να προτείνουν την αντικατάστασή τους από Ιταλούς. Καιροσκόποι όμως οι Κεφαλλονίτες έδρατταν κάθε ευκαρία για να εισβάλουν σύμμαχοι στο πλευρό των Βενετών, άλλοτε προμηθευτές του Σερασκέρη και άλλοτε ανεξάρτητοι. Κεφαλλονίτες και Ζακύνθιοι ύστερα απ΄τις λεηλασίες στο Ξηρόμερο και τις γειτονικές περιοχές κατόρθωσαν με τις φελούκες τους (σημ. βάρκα με πανί) να εισχωρήσουν στον Κορινθιακό κόλπο (1687) προκαλώντας σοβαρές καταστροφές εις βάρος των κατοίκων των παραλίων και των μικρών νησιών του κόλπου... Ανάμεσα στους Επτανήσιους ληστροπειρατές οι περισσότεροι ληστρικοί ήταν οι Πυλαρινιώτες, από την Πύλαρο της Κεφαλλονιάς, οι ορμητικές επιδρομές έφθαναν ως την ορεινή Ναυπακτία. Αποδείχτηκαν σε στεριά και θάλασσα (Pirati Pilarinioti) εξίσου επιζήμιοι με τους Σκλαβούνους (σημ: στρατολογημένοι κάτοικοι της Δαλματίας και της Αλβανίας υπό Βενετική κατοχή). Ίσως το επώνυμο Πυλαρινός γνωστό στην ορεινή Τριχωνίδα και Ναυπακτία να έχει σχέση με τις επιμειξίες των τότε Κεφαλλήνων επιδρομέων...”


   Αντίστοιχα την άποψη αυτή αναφέρει και ο Ευστάθιος κ. Λιβιεράτος στην Ιστορία της Νήσου Κεφαλληνίας, Βιβλίο Πέμπτον, 1916, σελ. 446 : ¨ότε δε (σημ. το έτος 1690) κατόπιν ο ναύαρχος (σημ. Ενετός) Βενδραμίνος ελθών εις Ναύπακτον ηνάγκασε δια σφοδρού πυρός τους Τούρκους να αποσυρθώσεν εκείθεν, διέταξε τον Αν. Μεταξάν (σημ. Κεφαλονίτη Κόμη που στρατολογούσε Κεφαλονίτες) να καταδιώξει μετά των Κεφαλήνων τον τουρκικόν στρατόν εκ της περιχώρου της Ναυπάκτου και των άλλων χωρών της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας, το οποίον ούτος εξετέλεσεν επιτυχώς, νικήσας εν διαφόρους συμπλοκάς τους Τούρκους. Δυστυχώς όμως πάλιν συνέβησαν τα συνήθη έκτροπα των Κεφαλήνων. Οι κατοικούντες τα ανατολικά μέρη της Κεφαληνίας και ιδίως της Πυλάρου, πλέοντες εις την απέναντι Αιτωλίαν μετά των πλοιαρίων αυτών, ελήστευον και παντοιοτρόπως έβλαπτον τους κατοίκους του Αιτωλικού...¨


   Εντωμεταξύ, το 1688 οι Οθωμανοί στράφηκαν για βοήθεια στον πειρατή-τυχοδιώκτη και Μπέη της Μάνης Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος βρισκόταν στην φυλακή της Κωνσταντινούπολης. Ο Γερακάρης έπαιξε σημαντικό ρόλο στις μετέπειτα Βενετοτουρκικές συγκρούσεις. Αρχικά πολέμησε με την πλευρά των Τούρκων και μετά με την πλευρά των Ενετών (wikipedia). Υπηρέτησε τους Τούρκους αρκετά χρόνια και ονομάστηκε Γκιαούρ Πασάς. Πρόσθεσε και αυτός πολλά βάσανα στους κατοίκους του τόπου και υπήρξε χειρότερος από τους Τούρκους. Οι Έλληνες με τρόμο άκουγαν το όνομά του και υπέφεραν από αυτόν πολλές καταστροφές. Μεταξύ των άλλων, φοβερά υπέφερε το Ξηρόμερο και η Αιτωλία, της οποίας έκαψε πολλά χωριά και ανάγκασε τους κατοίκους να πάρουν τα βουνά και να αφήσουν έρημο τον τόπο.


   Στις 13 Ιουλίου 1696 ο Γερακάρης αποσκίρτησε από το τουρκικό στρατόπεδο και ενώθηκε με το ενετικό. Την ίδια χρονιά (1696) στην επιδρομή του Γερακάρη κατά της Άρτας, συμμετείχαν πολλοί Κεφαλονίτες ιδίως από την Πύλαρο (Κωνσταντίνου Δ. Μέρτζιου, Ειδήσεις περί Στερεάς Ελλάδος εκ Βενετίας, Επετηρίς Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών, Τόμος Β΄ σελ.358, Αθήνα 1969). Κατά μιά εκδοχή, ίσως κάποιος Κεφαλονίτης που ακολουθούσε το Γερακάρη στις επιδρομές του στα ορεινά της Αιτωλίας, να έμεινε στο Αχλαδόκαστρο. Κοντά στο χωριό υπάρχει και τοπωνύμιο ¨Γερακάρη¨, όπου έχει χτιστεί και εξωκλήσι. Δεν αποκλείεται κάποτε στις μετακινήσεις του, ο Γερακάρης να κατασκήνωσε στην τοποθεσία αυτή γιατί και άφθονο νερό πηγάζει και αρκετό πλάτωμα έχει. Βρίσκεται δε στο δρόμο επικοινωνίας Αιτωλίας με το Λιδωρίκι (Σάλωνα). Από το ασκέρι του Γερακάρη, ίσως κάποιος από την Πύλαρο βρήκε τον τόπο καλό και τότε ή αργότερα ξαναγύρισε και εγκαταστάθηκε στην περιοχή και έγινε γνωστός με το όνομα της πατρίδας του: Πυλαρινός (Γ. Κόκκα, ο Πλάτανος Ναυπακτίας και η περιοχή του, Μέρος πρώτο, 1984, σελ 43,54).


   Σε όλο το διάστημα του Βενετουρκικού πολέμου τα ορεινά χωριά της Αιτωλίας, του Καρπενησίου και των Αγράφων αντιμετώπιζαν εναλλάξ τις ληστρικές επιδρομές του Γερακάρη, των ατάκτων Οπλαρχηγών που διέτρεχαν ανεξέλεκτοι τη Στερεά, των Σκλαβούνων και των ίδιων των Βενετών που με το πρόσχημα της χριστιανικής επικυριαρχίας απαιτούσαν από τους κατοίκους την καταβολή τακτικών φόρων έστω και αν για το ίδιο χρονικό διάστημα οι ταλαίπωροι πληθυσμοί είχαν καταβάλει αναγκαστικά ή οικειοθελώς άλλους φόρους και στους Οθωμανούς (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών).


   Επιπλέον οι Πυλαρινοί, από την Κεφαλονιά μετανάστευσαν και σε άλλες περιοχές που είχαν κατακτήσει οι Ενετοί: Ζάκυνθο, Αχαία, Ηλεία, κ.ά. Έκεί τους συναντάμε μέχρι σήμερα (http://apps.vrisko.gr/apo-pou-krataei-i-skoufia-sou).

    Μην ξεχνάμε ότι η μετανάστευση είναι διαχρονικό φαινόμενο και οι Πυλαρινοί μεταναστεύουν ξανά μετά από 200 χρόνια από την έγκατάστασή τους στο Αχλαδόκαστρο-πρός τα τέλη του 19ου αιώνα και καθόλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα- είτε στο εξωτερικό (Αμερική), είτε στο εσωτερικό (αστικά κέντρα).

Φώτης Χρήστου Πυλαρινός, Αθήνα 2014


Οδός προς τιμήν του ιατροφιλόσοφου Ιάκωβου Πυλαρινού στην Κεφαλονιά.    

         
Ένα από τα οικόσημα της οικογένειας Πυλαρινού βρίσκεται εντοιχισμένο αριστερά της κυρίας θύρας, στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στους Σουλλάρους Κεφαλονιάς, την οποία  έχτισαν τον 17ο αιώνα.Ο θυρεός περιγράφεται εραλδικώς ως εξής: ''επί ερυθρού πεδίου κίων αργυρούς μετά τριών σφαιρών του αυτού μετάλλου επί της κορυφής του, στηριζόμενος επί εδάφους πρασίνου. ''





Οικογενειακοί τάφοι των Πυλαρινών

Τετάρτη 1 Οκτωβρίου 2014